Thangka là gì?
Theo truyền thống, một bức tranh thangka là một cuộn tranh vải, không có khung và được dùng cho mục đích thiền định cá nhân hoặc để hướng dẫn những người khác trong giáo lý Phật giáo. Thangka sử dụng kết hợp mô tả các vị thần hoặc các nhà lãnh đạo có ảnh hưởng, cùng với các biểu tượng và hình học rất chính xác để giúp hỗ trợ người xem trên con đường dẫn đến giác ngộ của họ. Thangka cũng có thể dùng để kể lại một sự kiện lịch sử liên quan đến một vị lạt ma nổi tiếng hoặc mô tả thần thoại về một vị thần như Phật hoặc Bồ tát.. Người ta tin rằng nếu được sơn một cách chính xác và đẹp mắt, những tác phẩm này có thể là nơi chứa các linh hồn của các vị thần của họ, và do đó, một bộ quy tắc và khuôn mẫu rất nghiêm ngặt được dạy và thực thi. Các vị thần phải luôn được mô tả với tỷ lệ chính xác giống nhau, bảng màu bị hạn chế và tư thế của các nhân vật được tuyển chọn rất nhiều. Các nhà sư sản xuất các tác phẩm này phải dành ít nhất sáu năm để nghiên cứu hình thức nghệ thuật trước khi bức tranh có thể được coi là chấp nhận được theo tiêu chuẩn Phật giáo.
Thangka được coi là hình ảnh đại diện cho một thực tại tâm linh, nó không chỉ là một biểu tượng tôn giáo, mà còn nói lên điều gì đó về lịch sử độc đáo, văn hóa, chính sách, đời sống xã hội, tập quán và nhiều khía cạnh khác trong cuộc sống của người dân Tây Tạng. Do đó, vai trò của nghệ sĩ là một phương tiện, và việc vẽ các hình cũng như bố cục phải tuân theo các nguyên tắc nghiêm ngặt. Bên cạnh kỹ năng vẽ tranh, người vẽ còn phải am hiểu kinh Phật và nghệ thuật biểu tượng.
Công năng của tranh Thangka khá đa dạng, khi chúng vừa là tác phẩm nghệ thuật tôn giáo tinh tế, vừa là công cụ thiền quán cho các hành giả giác ngộ, vật cho tín đồ cầu nguyện.
Có ba loại tranh vẽ khác nhau về kiểu mẫu, kích thước và công dụng: Loại đầu tiên tiếng Tây Tạng gọi là kyilkhor, tiếng Sanskrit gọi là maṇḍala. Đây chủ yếu là bản đồ nền nơi an trụ của các Bổn tôn tantric, chư Phật và quyến thuộc. Phần lớn tranh vẽ trên vải bạt vuông và được dùng như đối tượng hay sự hỗ trợ cho thiền định, hành lễ và quán đảnh; Loại thứ hai là tsakli. Tsakli là bức họa thu nhỏ của một hình chữ nhật với hình ảnh về các Bổn tôn khác nhau và thuộc tính, đồ vật thiêng liêng. Chúng được sử dụng căn bản trong lễ quán đảnh trao truyền năng lực của Phật giáo Mật tông; Loại thứ ba là kyangla, những bức tranh tường hay vẽ trên tường, và thỉnh thoảng là trên vải bạt và dán trên tường. Phần lớn có hình vuông, bao phủ khoảng không gian tường của chùa và phòng thờ.
Trong nhiều năm qua, các bức Thangka cũng dần được thực hiện rộng khắp hơn dưới ngòi bút của các họa sĩ giáo dân. Những hoạ sĩ này đã phai trải qua quá trình đào tạo nghiêm ngặt, gay gắt về nghệ thuật truyền thống trước khi thực hiện bức họa.
Thangka Tây Tạng có thể xem là đỉnh cao của nghệ thuật tượng hình với những năng lượng huyền bí
Các biểu tượng chính của Thangka
Một số biểu tượng tôn giáo chính có thể được nhìn thấy trong các bức tranh Thangka là hoa sen, biểu ngữ, nút thắt, cá, ô, bình hoa, vỏ ốc xà cừ và bánh xe pháp. Những họa tiết này được coi là 8 biểu tượng tốt lành trong Phật giáo Tây Tạng:
- Hoa sen, thường có màu hồng hoặc đỏ nhạt, tượng trưng cho sự giác ngộ và tinh khiết tâm linh như bông hoa trồi lên từ bùn. Hoa sen thường được nhìn thấy với 8 hoặc 16 cánh, và có thể có nhiều màu sắc khác nhau để tượng trưng cho các họa tiết khác nhau. Ví dụ, hoa sen trắng là đặc trưng cho Đức Phật Sikhin, nhưng hoa sen cũng có thể xuất hiện với màu vàng hoặc vàng.
- Biểu ngữ chiến thắng, thường xuất hiện dưới dạng thiết kế hình trụ bốn màu với một cột ở giữa, tượng trưng cho sự chiến thắng của Đức Phật đối với sự ngu dốt.
- Tương tự như vậy, một chiếc dù hoặc ô màu trắng tượng trưng cho khả năng của Đức Phật chiến thắng mọi thứ, và vỏ ốc xà cừ cũng tượng trưng cho chiến thắng trước kẻ thù.
- Nút thắt, còn được gọi là “nút bất tận” hoặc “nút huy hoàng”, tượng trưng cho tuổi thọ và sự hòa hợp.
- Khi cá xuất hiện trong các bức tranh Thangka, cá bạn thường được nhìn thấy theo cặp, tượng trưng cho sự hòa hợp và hòa bình đến khi một người tiến tới giác ngộ. Bình châu báu, thường là vàng và không bao giờ cạn, tượng trưng cho sự dồi dào.
- Biểu tượng cuối cùng của thangka là bánh xe pháp. Bánh xe pháp luôn có ba thành phần: vành, trục và nan hoa. Ba phần này tượng trưng cho sự chính trực, khôn ngoan và chu đáo. Bánh xe pháp cũng luôn có tám nan hoa tượng trưng cho
- Bát chánh đạo hướng tới giác ngộ. Bánh xe cũng thường có thể được trang trí bằng đồ trang sức, ruy băng, và đôi khi là đế hoa sen.
Quá trình tạo ra một bức Thangka là một quá trình lâu dài và cần sự chăm chú, tập trung cao độ. Bắt đầu với việc kéo căng tấm bạt/ vải tiếp đến là làm mịn nó. Tranh Thangka thường được vẽ trên vải dệt sợi đay, rồi dùng gesso (keo động vật)/ mật của giống trâu Yawk trộn với bột đá để làm cho mặt vải mịn hơn, sau đó căng tấm vải lên khung gỗ và dùng màu khoáng hoặc bột vàng để vẽ. Những tấm Thangka thường được che phủ bằng một tấm lụa tinh tế và đặt trên một chiếc giá đỡ; trong trường hợp phải mang đi, tranh sẽ được cuộn lại bỏ vào ống để dễ dàng vận chuyển hơn.
Thông thường, tranh Thangka không bị đóng khung khi trưng bày. Thay vào đó, các Thangka lớn hơn được hiển thị dưới dạng cuộn treo. Vì vật liệu, thangka nên được bảo quản ở nơi khô ráo, thoáng mát để tránh làm hỏng lụa. Màu sắc của Thangka cũng có thể bị phai theo thời gian nếu nó được phơi trực tiếp dưới ánh nắng mặt trời. Tốt nhất, cách tốt nhất để chăm sóc thangka là đảm bảo bức tranh không tiếp xúc với quá nhiều ánh sáng hoặc độ ẩm. Nếu có thể, hãy chỉ trưng bày tranh trong thời gian ngắn, nếu không, hãy cuộn tranh lại trong một hộp đựng chắc chắn không thể trộn được và cất ở nơi khô ráo, tối để tránh màu sắc bị phai.
Trong tất cả dạng nghệ thuật của người Tây Tạng, trật tự khuôn mẫu sáng tạo thánh tượng phải thích hợp.
Hoạ Phật là quá trình tu luyện Phật Pháp
Người ta nói rằng, quá trình vẽ tranh Thangka cũng tựa như một hành trình quy y cửa Phật, tích lũy thiện nghiệp và công đức, là quá trình tẩy tịnh tâm linh cũng là quá trình tu dưỡng và tôi rèn tâm tính của bản thân. Tranh Thangka mang một nét riêng biệt trong nghệ thuật mà không phải vị hoạ sư nào cũng có thể vẽ ra được vẻ đẹp trang nghiêm lại rực rỡ huyền bí. Để có thể truyền tải chính xác và “có thần”, hoạ sư bắt buộc phải là một nhà tu hành.
Trong nghệ thuật Tây Tạng, người ta coi họa là một loại hình hóa thân cao siêu, cả hình thể và phẩm chất hay quyền uy của từng vị Phật phải được bộc lộ hết thảy.
Màu sắc tranh cũng có ý nghĩa quan trọng trong Phật giáo Tây Tạng: là một trong những yếu tố để xác định các vị thần khác nhau và thuộc tính của chúng. Theo truyền thống, màu sắc được sử dụng trong thangkas được các nghệ nhân tạo ra từ các sắc tố thực vật và khoáng chất tự nhiên. Ngày nay, các nghệ sĩ chủ yếu sử dụng màu acrylic. Họ pha trộn các màu sắc khác nhau và thêm các chi tiết để tạo chiều sâu cho hình ảnh.
Người ta tin rằng Thangka không chỉ cảm nhận được bằng mắt mà còn bằng tâm, việc chiêm bái Thangka một cách trang nghiêm sẽ giúp Phật tử nhập tâm, hoá thân với đối tượng được vẽ trong tranh, cảnh giới này có lẽ chỉ được nội truyền trong các tông phái mà không truyền cho người ngoài.
Chính bởi tính độc đáo của Thangka và ảnh hưởng tín ngưỡng của nó mà người đời sinh ra sùng bái và ham thích sở hữu Thangka, phá vỡ quy luật gốc của tranh là không được trao đổi mua bán! Ngày nay Thangka đã thương mại hoá, việc sao chép, vẽ lại và buôn bán trở nên phổ biến tại thị trường các nước; tuy nhiên vẻ đẹp và sự tinh xảo thì kém xa những Thangka hàng nghìn tuổi của vùng Tây Tạng. Do đó đến Tây Tạng ngắm những bức Thangka cổ đại, người ta vẫn rung động và trân trối bởi nét độc đáo đầy tính Chân Thiện Mỹ toát lên từ mỗi bức tranh.
Tư thế, cử chỉ, tâm trạng và màu sắc – tất cả đều có ý nghĩa lớn trong nghệ thuật Phật giáo.
Thangka – nghệ thuật của thái độ sống
Thangka là một loại tranh vô cùng đặc biệt, người ta kính trọng nó như thái độ cung kính với chư Thần Phật. Người ta coi Thangka là một dòng tranh sống hội tụ linh khí cùng với niềm tin rằng thần linh chính là những vị Thần bảo hộ cho chúng sinh vượt qua khổ nạn, xua đuổi ma tà. Bên cạnh đó, những bức họa Thangka không chỉ mang ý nghĩa về tôn giáo, nghệ thuật đỉnh cao mà chính sự chân thành và kiên trì của các tu sĩ đã truyền tải bài học về niềm tin, về sự chân thành.
Để cảm nhận hết được giá trị của một bước Thangka chúng ta không chỉ nhìn bằng mắt mà còn phải bằng tâm. Việc chiêm bái Tranh Thangka một cách trang nghiêm sẽ giúp Phật tử khai ngộ, nhập tâm và cảm nhận được các cảnh giới được vẽ trong tranh. Đây là tiến trình “nhận thức”. Nhận là đọc thông tin, thức là tỉnh ngộ và nhận ra vấn đề của triết học nhận loại.
“Người Tây Tạng nói chúng ta mới bắt đầu quá trình thức tỉnh, có một con đường đi vào tiến trình tiến hóa của nhân loại. Bước tiếp theo của tiến hoá, diễn ra ở bên trong. Chúng ta sinh ra với khả năng tiềm tàng, hầu hết những tiềm lực đó lại ngủ sâu bên trong ta…”
Thangka không chỉ là một phần không thể thiếu đối với sự hiểu biết về Phật giáo Tây Tạng và để hướng dẫn Phật giáo, mà chúng còn là những tác phẩm nghệ thuật tinh xảo tuyệt đẹp mà bất cứ ai cũng có thể đánh giá cao. Với tất cả các chi tiết, tính biểu tượng và độ chính xác đi vào việc tạo ra những bức tranh này, luôn có điều gì đó mới mẻ để học được từ việc quan sát một bức Thangka. Tuy nhiên, dù đẹp đẽ đến mấy thì chúng cũng là những tác phẩm rất mỏng manh và dễ bị hư hỏng và phai màu. Điều đó cho thấy rằng, Thangka là những tác phẩm nghệ thuật ngoạn mục để sở hữu, bất chấp việc bảo trì của chúng, và chắc chắn có thể rất bổ ích để thu thập.
Nguồn tổng hợp: https://www.greattibettour.com/tibetan-culture/tibetan-thangka.html
https://artsandculture.google.com/exhibit/the-process-of-thangka-painting/2wKi8YagYf4tIQ
Nguồn tham khảo: https://www.google.com.vn/amp/s/phatgiao.org.vn/amp/tranh-thangka-tinh-hoa-cua-nen-my-thuat-phat-giao-tay-tang-d44001.html
Bài dịch – Chip Phan . bản quyền thuộc về Vietnamcolor.vn, vui lòng ghi rõ nguồn khi muốn đăng tải.
___________________________________________________________
Pro Creative Class I Khóa học SÁNG TẠO 6 buổi/tháng (cho mỗi môn học): Writing, Storytelling, Art, Design, Creativity. Học viết, thiết kế, tìm hiểu nghệ thuật, học tư duy sáng tạo, để đổi mới, hiểu biết, hành trình của tự do. Hotline: 0934068088 Email: Creative.proclass@gmail.com . Office: Công ty TNHH MTV Việt Thị . Address: 30, đường C18, phường 12, quận Tân Bình – HCM
Creative Class PRO: Những buổi học và bài giảng tạo ra những gợn sóng xung đột trong tâm trí và trái tim bạn, làn sóng cảm hứng bất tận, giúp bạn tìm thấy những nguyên tắc dẫn lối tài năng, đến với cái đẹp và sự sáng tạo. Đây là hành trình của nghệ thuật và tự do, với lời mời hít thở bầu không khí đầy sức sống, cảm nhận ngọn lửa tận trái tim bạn và sự thăng hoa của tinh thần.
